مدلسازی عددی انتقال آلودگی در آبخوان دشت خاش

آبخوان دشت خاش، مهمترین منبع تأمین آب شهرستان خاش و روستاهای اطراف، محسوب می شود. این آبخوان در 40 کیلومتری جنوب آتش فشان تفتان واقع شده است. وضعیت هیدرولوژیکی حوزه آبریز خاش اثر قابل توجهی بر حرکت عناصر ناشی از فعالیت تفتان در چند صد هزار سال گذشته و ورود آن به آبخوان دشت خاش داشته است. منطقه خاش، یک منطقه در حال توسعه و فعّالیّت های کشاورزی در آن قابل توجّه است. آب و هوای خشک، کمبود بارندگی، تبخیر و تعّرق شدید، خشکسالی های بلند مدّت و شدید، نوسانات دمایی زیاد، نبود رودخانه دائمی و منابع آبی محدود سبب بحران آب در این منطقه گردیده است. به همین دلیل، آب های زیرزمینی نقش اساسی در تأمین آب شهرها و روستاهای موجود در این منطقه دارند. در سال های اخیر بر اثر برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و منفی شدن بیلان، تغییرات نامطلوب کمّی و کیفی در منابع آب زیرزمینی این دشت ایجاد گردیده است. لذا کمبود آب و کسری مخزن ایجاب می کند تا در محاسبه مقدار آب موجود و استفاده صحیح و تنظیم و نگهداشت منابع آب زیزرمینی که متأسفانه به شکل های مختلف نیز در معرض آلودگی قرار دارند، دقّت کامل به عمل آید تا بتوان به طور مستمر از این منابع استفاده کرد. در این تحقیق ابتدا یک مدل عددی کمی خصوصیات هیدروژئولوژیکی آبخوان مشخص شده و سپس با طراحی یک مدل کیفی عددی چگونگی انتقال آلاینده ها در سفره آب زیرزمینی منطقه بررسی گردید. برای این منظور پس از جمع آوری اطلاعات و داده های لازم جهت شبیه سازی کمی و کیفی آبخوان (آزمایش های پمپاژ، هیدروگراف واحد، اطلاعات ژئوفیزیکی، هیدرولیکی و هیدروژئولوژیکی، داده های کیفیت آب زیرزمینی)، به کمک نرم افزار gms 7.1 و با استفاده از کدهای رایانه ای modflow و mt3d، اقدام به شبیه سازی کمی و کیفی آبخوان شده است. در مدل کمی، در مرحله واسنجی در شرایط پایدار (آذر ماه 1388) مقدار ضریب هدایت هیدرولیکی منطقه و در شرایط ناپایدار (دی ماه 1388 تا دی ماه 1389) مقدار ضریب آبدهی ویژه آبخوان بهینه شد. مدل کیفی به منظور بررسی میزان غلظت نیترات موجود در آبخوان با استفاده از اطلاعات موجود (غلظت نیترات چهار چاه موجود در منطقه از سال 1382 تا 1388) شبیه سازی شد. در مدل کیفی در مرحله واسنجی، میزان تخلخل و ضریب پخشیدگی طولی منطقه بهینه گردید. سپس حساسیت مدل نسبت به پارامترهای مختلف تأثیرگذار بر آبخوان مانند ضرایب هدایت هیدرولیکی، ضریب آبدهی ویژه و پمپاژ، برای مدل های کمی و کیفی آنالیز شد. در آخرین مرحله مدل های کمی و کیفی، مورد صحت سنجی قرار گرفتند، و درستی نتایج مورد تأیید قرار گرفت. پس از آن تأثیر افزایش 20 درصدی برداشت از چاه ها بر نحوه انتقال و حرکت آلاینده ها بررسی شد.